Ingliz Taʼlimida Tarixning O‘rni: O‘tmishni Bugun bilan Bog‘lash

Ingliz Taʼlimida Tarixning O‘rni: O‘tmishni Bugun bilan Bog‘lash

Annotatsiya

Tarixning ingliz taʼlimiga integratsiyasi til, adabiyot va pedagogikani chuqurroq tushunishga yordam beradi. Ushbu maqola ingliz tilining tarixiy evolyutsiyasini, adabiyotdagi tarixiy kontekstning ahamiyatini, til o‘qitish metodologiyalarining rivojlanishini, ingliz tili darslarida tarixning o‘quv materiali sifatida ishlatilishini hamda ingliz tilining tarixiy jarayonlar orqali global miqyosda tarqalishini ko‘rib chiqish orqali tarixning ingliz taʼlimini shakllantirishdagi o‘rnini o‘rganadi. Ikkilamchi manbalarga asoslangan holda, ushbu tadqiqot tarixning ingliz taʼlimini boyitishini ko‘rsatish uchun sifatli, adabiyotga asoslangan yondashuvni qo‘llaydi. Xulosa shuni ko‘rsatadiki, tarixiy bilim til murakkabliklarini va adabiy anʼanalarni aniqlashtiribgina qolmay, balki madaniyatlararo kompetensiya va tanqidiy fikrlashni ham rivojlantiradi. Maqolada tarix alohida fan sifatida emas, balki ingliz tilini o‘rganish va o‘qitishning ajralmas qismi sifatida ko‘rib chiqilishi kerakligi ta’kidlanadi.

Kalit so‘zlar: Tarix, Ingliz taʼlimi, Til o‘qitish, Jahon ingliz tili, Metodologiya

Kirish

Ingliz taʼlimi tarix bilan chuqur bog‘liq bo‘lgan soha bo‘lib, bu bog‘liqlik zamonaviy darsliklarda ko‘pincha e'tibordan chetda qoladi. Til statik emas; u asrlar davomida ijtimoiy, madaniy va siyosiy o‘zgarishlar orqali rivojlanadi. Adabiyot o‘zining yozilgan tarixiy kontekstlaridan ajralmasdir. O‘qitish metodologiyalari ham taʼlim ustuvorliklarini shakllantirgan tarixiy sharoitlarning mahsuli hisoblanadi. Biroq, bugungi ko‘plab ingliz tili darslarida tarix faqat parchalar shaklida – Shekspir pyesasi yoki ba'zi etimologik izohlar orqali taqdim etiladi, bu esa uni taʼlimning muhim va yaxlit elementi sifatida ko‘rsata olmaydi.

Ushbu maqola tarixning ingliz taʼlimi, o‘rganish va o‘qitishga qanday ta'sir ko‘rsatishini o‘rganish orqali ushbu bo‘shliqni to‘ldirishga harakat qiladi. Xususan, til, adabiyot va pedagogikaga oid tarixiy bilimlar zamonaviy darsliklarda ingliz taʼlimini qanday yaxshilashi mumkinligini tadqiq qiladi.

Tadqiqot ikki asosiy savolga yo‘naltirilgan:

1. Tarix ingliz tili va uni o‘qitishni qanday shakllantirgan?

2. Tarixiy nuqtai nazarlarni ingliz taʼlimiga integratsiya qilishdan qanday foydalar kelib chiqadi?

Ushbu savollarga javob berish orqali ushbu maqola ingliz taʼlimida o‘tmishni bugun bilan bog‘lash muhimligini ta'kidlaydi va o‘qituvchilarga tarixiy tushunchalardan o‘rganish natijalarini yaxshilash uchun foydalanish yo‘llarini taklif qiladi.

Adabiyotlar sharhi

Bir qancha olimlar tarix va ingliz taʼlimi o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni o‘rgangan, ammo ko‘pincha alohida yo‘nalishlarda.

Baugh va Cable (2013) ingliz tilining tarixiy rivojlanishi haqida keng qamrovli ma'lumot beradi, qadimgi ingliz tili, o‘rta ingliz tili va zamonaviy ingliz tilining bosqinlar, madaniy o‘zgarishlar va siyosiy o‘zgarishlar orqali qanday rivojlanganini ko‘rsatadi. Ularning ishi talabalar bugun duch keladigan til qoidalarining nomuvofiqliklarini tushunish uchun asosiy hisoblanadi.

Carter va Long (1991) adabiyotni uning tarixiy kontekstisiz o‘qitish talabalarning tushunish va qadrlash imkoniyatlarini cheklashini ta'kidlaydi. Ular tarixiy fon talabalarga matnlar bilan yanada tanqidiy va ma'noli bog‘lanishga yordam berishini ta’kidlashadi.

Richards va Rodgers (2014) til o‘qitish metodologiyalarining, xususan, Grammatika-tarjima metodidan Kommunikativ til o‘qitishgacha bo‘lgan evolyutsiyasini o‘rganadi. Ularning tarixiy tahlili metodlarning ma'lum madaniy va taʼlimiy talablarga javoban paydo bo‘lishini ko‘rsatadi.

Coyle, Hood va Marsh (2010) tarixning til darslarida o‘quv materiali sifatida xizmat qilishi mumkinligini aniq ko‘rsatadigan "Kontent va tilni integratsiyalashgan holda o‘rganish" (CLIL) yondashuvini ilgari surishadi. Ushbu yondashuv ham kontentni, ham tilni bir vaqtning o‘zida o‘qitishning ikki tomonlama foydasini ta'kidlaydi.

Kachru (1992) ingliz tilining mustamlaka va globallashuv orqali dunyo bo‘ylab tarqalishini tahlil qilish orqali istiqbolni kengaytiradi. Uning "Jahon ingliz tili" konsepsiyasi ingliz tilining tarixiy tarqalishi lingvistik xilma-xillikka olib kelganini ta'kidlaydi va "ona" til modellarining hukmronligiga qarshi chiqadi.

Ushbu ishlar qimmatli tushunchalarni taqdim etsa-da, ularni tarixning ingliz taʼlimini uning lingvistik, adabiy, metodologik va madaniy o‘lchovlari bo‘yicha qanday shakllantirishini birlashtirgan tadqiqot kam. Ushbu maqola shu bo‘shliqni to‘ldiradi.

Metodologiya

Ushbu tadqiqot sifatli, adabiyotga asoslangan tadqiqot dizaynini qo‘llaydi. Birlamchi ma'lumotlarni yig‘ish o‘rniga, u tarixning ingliz taʼlimidagi o‘rni haqida keng qamrovli tushuncha hosil qilish uchun ikkilamchi manbalarni sintez qiladi. Tilshunoslik, adabiyotshunoslik, pedagogika va amaliy tilshunoslik sohasidagi asosiy matnlar tarixga oid mavzular uchun tahlil qilindi.

Metodologiya uch bosqichdan iborat: (1) til tarixi, adabiyot, metodologiyalar va jahon ingliz tili bo‘yicha muhim asarlarni aniqlash; (2) ushbu asarlar tarixni ingliz taʼlimiga qanday bog‘lashini tahlil qilish; va (3) zamonaviy darsliklar uchun xulosalarni sintez qilish. Ushbu yondashuv mos keladi, chunki tadqiqot savollari empirik emas, balki kontseptualdir.

Muhokama

Ingliz tilining tarixiy evolyutsiyasi

Ingliz tili german qabilalari ta'siridagi Qadimgi ingliz tilidan Norman fransuzlari ta'siridagi O‘rta ingliz tiliga va keyinchalik Uyg‘onish davri va mustamlaka kengayishi orqali zamonaviy ingliz tiliga sezilarli o‘zgarishlarga uchragan (Baugh & Cable, 2013). Bugungi kunda o‘quvchilarni hayratga soladigan ko‘plab nomuvofiqliklar – masalan, oldindan aytib bo‘lmaydigan imlo va nomuvofiq grammatika qoidalari – ushbu tarixiy o‘zgarishlarning mahsulidir. Bu tushunchalarni o‘z ichiga olgan o‘qituvchilar o‘quvchilarga ingliz tilining nima uchun mantiqsiz emas, balki murakkab ekanligini tushunishga yordam bera oladi. Masalan, "knight" so‘zida nima uchun jim "k" harfi borligini tushuntirish orfografiyaning tarixiy rivojlanishini qadrlashni chuqurlashtiradi.

Adabiyotdagi tarixiy kontekst

Adabiy matnlarni ularning tarixiy fonisiz to‘liq tushunib bo‘lmaydi. Shekspirning pyesalari Elizabetan siyosati va ijtimoiy normalarini aks ettiradi, Romantik she'riyat inqilobiy ideallarni aks ettiradi va postkolonial adabiyot imperial merosni tanqid qiladi. Carter va Long (1991) ta'kidlaganidek, matnlarni tarixiy jihatdan kontekstuallashtirish talabalarga chuqurroq ma'nolarni anglash va madaniy savodxonlikni rivojlantirishga yordam beradi. Adabiyotni tarixiy doirada o‘qitish, shuningdek, tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi, bu esa talabalarga matnlar o‘z davrining qadriyatlarini qanday aks ettirishi yoki ularga qarshi chiqishini savolga tutishga imkon beradi.

Til o‘qitish metodologiyalari tarixi

O‘qitish metodologiyalari tarixiy sharoitlarga javoban rivojlanadi. 19-asrda ustun bo‘lgan Grammatika-tarjima metodi klassik taʼlim va elitarizmni aks ettirgan. To‘g‘ridan-to‘g‘ri metod xalqaro savdo davrida paydo bo‘lib, og‘zaki muloqotga ustunlik bergan. Audio-Lingual metod Ikkinchi jahon urushi paytidagi harbiy ehtiyojlar tomonidan shakllantirilgan bo‘lsa, Kommunikativ yondashuv globallashuv va amaliy til foydalanishga bo‘lgan talabga javoban paydo bo‘lgan (Richards & Rodgers, 2014). Ushbu o‘zgarishlarni o‘rgangan o‘qituvchilar metodlarning nima uchun yuksalishi va tushishini yaxshiroq anglay oladilar va dogmatik emas, balki moslashuvchanlik bilan yondashadilar.

Ingliz tili darslarida tarix kontent sifatida

Tarixning o‘zi CLIL doirasida ingliz tili orqali o‘qitilishi mumkin. Bu ikki tomonlama yondashuv o‘quvchilarga bir vaqtning o‘zida til ko‘nikmalarini rivojlantirgan holda tarixiy bilimlarni egallashga imkon beradi (Coyle va boshqalar, 2010). Masalan, Sanoat inqilobini ingliz tilida o‘qitish talabalarga "innovation" (innovatsiya), "manufacture" (ishlab chiqarish) va "urbanization" (urbanizatsiya) kabi so‘zlarni amaliyotda qo‘llashga imkon beradi, shu bilan birga muhim tarixiy voqealarni o‘rganishadi. Bu yondashuv tilni mazmunli kontent bilan bog‘lash orqali o‘quvchilarni jalb qiladi.

Ingliz tilining global tarqalishi va jahon ingliz tili

Ingliz tilining global hukmronligi faqat lingvistik emas, balki tarixiydir. Ingliz tili mustamlaka, savdo va keyinchalik globallashuv orqali tarqalgan (Kachru, 1992). Natijada, bugungi kunda ingliz tili turli qit'alarda turli shakllarda mavjud. Bu tarixni o‘qitish talabalarga Amerika, Britaniya, Hindiston va Nigeriya ingliz tillari nima uchun farq qilishini tushunishga yordam beradi va til xilma-xilligiga hurmatni rag‘batlantiradi. Global ingliz tillariga oid tarixiy tushunchalarni integratsiya qilish, shuningdek, 21-asrda muhim bo‘lgan madaniyatlararo kompetensiyani rivojlantiradi.

Xulosa

Ushbu maqola tarix ingliz taʼlimi uchun chekka emas, balki markaziy ahamiyatga ega ekanligini ta’kidladi. Ingliz tilining evolyutsiyasidan tortib, adabiyotning tarixiy kontekstlarigacha, o‘qitish metodologiyalarining rivojlanishidan tortib, ingliz tili darslarida tarixning o‘quv materiali sifatida ishlatilishigacha va nihoyat ingliz tilining global tarqalishigacha, tarix ingliz tilini o‘rganish va o‘qitishning har bir jihatini shakllantiradi.

O‘z amaliyotlariga tarixni integratsiya qilgan o‘qituvchilar lingvistik murakkablikni oddiyroq qila oladi, adabiy o‘rganishni boyita oladi, metodologiyalarni ongli ravishda moslashtira oladi va madaniyatlararo kompetensiyani rivojlantira oladi. Xulosalar tarixni vaqti-vaqti bilan fon elementi sifatida ko‘rib chiqishdan uzoqlashish va uni ingliz taʼlimiga tizimli ravishda kiritish zarurligini ta'kidlaydi.

Kelajakdagi tadqiqotlar o‘quvchilarning tarixiy jihatdan ma'lumotli o‘qitishga qanday javob berishini va bunday yondashuvlar motivatsiya va tanqidiy fikrlashni yaxshilash-yaxshilamasligini o‘rganishi mumkin. O‘tmishni bugun bilan bog‘lashda ingliz taʼlimi nafaqat lingvistik sayohat, balki madaniy va tarixiy tadqiqotga aylanadi.

Adabiyotlar ro‘yxati

Baugh, A. C., & Cable, T. (2013). A history of the English language (6th ed.). Routledge.

Carter, R., & Long, M. (1991). Teaching literature. Longman.

Coyle, D., Hood, P., & Marsh, D. (2010). CLIL: Content and language integrated learning. Cambridge University Press.

Kachru, B. B. (1992). The other tongue: English across cultures (2nd ed.). University of Illinois Press.

Richards, J. C., & Rodgers, T. S. (2014). Approaches and methods in language teaching (3rd ed.). Cambridge University Press.