O‘y va Fikr – Amalda

Siz hech telefoningiz yokida boshqa gadjetlaringizni u haqida fikirlab boshqarishni oylab korganmisiz? Qachonlardir iloji yoqdek koringan narsa, miya kompyuter interfeysi yordamida(MKI) haqiqatga aylandi.MKI ning tarixi 1924 yillarga borib taqaladi,Hans Berger german psixiatri birinchi marta elektroensefalografiya yordamida miyaning elektr faolligini qayd etdi.Bu kashfiyot miyyaning signallarini olchasga yordam berdi.1960 yillarda esa olimlar bu miyyadagi signallar yordamida qurilmalarniham boshqarsa boladimi degan savolni bera boshlashdi.G'oya 1970-yillarda, UCLAda Jak Vidal nafaqat "miya-kompyuter interfeysi" atamasini kiritganida, balki EEG signallari oddiy qurilmalarda ham ishlashi mumkinligini ko'rsatganida shakllandi. Bu g'oyaning haqiqiy tug'ilishini ko'rsatdi.

Progress shu joyda tohtamadi va 2000 yillar avvalida Braingate atalmish loyiha, nogironligi bor insonlarga implantatsiya orqali microelektrodlarni bemorlarning miyyasiga joyladi va shu orqali ular suni'y qo'llarini va hatto chichqonchaniham fikrlash orqali boshqa olishdi va buMKI yo'lida katta ochilish bo'ldi. Yaqinda esa 2020 yillarda Ilon Mask tomonidan asos solingan Neuralink kabi kompaniyalar MKIning yanada ilg'or va yahshiroq turini tuzishmoqda. Ularning qurilmalari miya to‘qimalari bilan bevosita aloqada bo‘lgan, ipga o‘xshash moslashuvchan elektrodlar bilan bosh suyagiga kichik diskni implantatsiya qilishni o‘z ichiga oladi, bu esa yuqori tarmoqli kengligi va aql va qurilmalar o‘rtasida aniqroq aloqani taminlab beradi.

MKIning juda kop turli foydalari bor,ayniqsa tibbiyotda.Ular jarohat, kasallik yoki nogironlik tufayli yo'qolgan qobiliyatlarni tiklash uchun ishlab chiqilmoqda. Misol uchun, falaj bo'lgan odamlar robot oyoq-qo'llari yoki nogironlar aravachasi orqali harakatni nazorat qilishlari mumkin, Amyotrofik lateral skleroz kabi kasalliklarga chalingan odamlar esa ularga sun'iy "ovoz" beradigan matnga o'ylash tizimlari orqali qayta aloqa qilishlari mumkin. Ushbu ilovalar nafaqat hayot sifatini yaxshilaydi, balki inson texnologilayalar yordamida nimalar qila olishini tasvirlab beradi.

Ammo MKIning kamchiliklariham yo'q emasdir.Bu texnologiya yangi bo'lganligi uchun bunday qurilmalar juda qimmat va asosan laboratoriya va mahsus yondashuvlar ostida ishlatilinadi.Tarix ko'rsatadiki bunday texnologik bosqichlardan ko'p ilg'or qurilmalar o'tgan.Misol uchun kompyuterlar, smartfonlar va hatto koxlear implantlar kabi tibbiy asboblar bir paytlar juda noyob va qimmat edi, ammo ommaviy ishlab chiqarish va texnologik taraqqiyot ularni kundalik hayotga olib keldi.Shu yo'lni MKI ham bosib otishi mumkin.Ishlab chiqarish, iste'molchi talabidagi yutuqlar xarajatlarni keskin kamaytirishi kutilmoqda, kompaniyalar o'rtasidagi raqobat esa innovatsiyalarni tezlashtirishi mumkin. Agar ishlab chiqarish samarali tarzda kengaytirilsa, miya-kompyuter interfeyslari ixtisoslashtirilgan sozlamalardan tashqariga chiqib, butun dunyo bo'ylab ommaviy tarzda qo'llanilishu mumkin, bu ularni foydalanish imkoniyatlarini kengaytiradigan va odamlarning texnologiya bilan o'zaro munosabatini qayta shakllantiradigan asosiy vositalarga aylantiradi.