Haqiqiy baxt nima?

“Baxt — eng oddiy narsa: asal to‘la ko‘za va uni birga baham ko‘radigan do‘st.”

Bu men yaxshi ko‘rib tomosha qilgan “Vinni-Pux” multfilmidan parcha.

Barchamiz baxtli bo‘lishni istaymiz — to‘la-to‘kis yashash, oila qurish, obro‘li sohada

ishlash. Eng qizig‘i, baxtni har kim turlicha tushunadi. Men uchun baxt — sevish va sevilish.

Kimlardir hayotda katta yutuqlarga erishishni baxt deb biladi. Boshqalar baxtni o‘z e’tiqodi,

dini va Xudodan topadi. Gedonizm baxtni azob-uqubatsiz hayot kechirish deb izohlasa,

bugungi kunning eng taniqli faylasuflaridan biri, Derek Parfit, barcha xohish-istaklariga

erishgan odamni baxtlidir, deb ta’riflaydi.

Xo‘sh, bizni chindan baxtli qiladigan narsa nima?

Hindistonning M.G.K.V.P. universiteti olimlari tomonidan o‘tkazilgan tadqiqot, baxtga

bevosita ta’sir qiladigan uchta asosiy omilni aniqladi:

1. Ijtimoiy munosabatlar — do‘stlar va oilangiz bilan qancha ko‘p muloqot qilsangiz,

shuncha baxtli bo‘lasiz.

Inson — ijtimoiy mavjudotdir. Biz atrofimizdagi yaqin kishilarimizga suyanib yashaymiz.

Boshimizga tashvish tushganida yordam qiladigan, quvonchli lahzalarni bo‘lishadigan, hech

bir sababsiz bizni kuldirib, kayfiyatimizni ko‘taradigan odamlar hammamizning ham

hayotimizda mavjud.

Yon qo‘shnidan har doimgi “assalomu alaykum”ni eshitish, ishga ketayotganda mutlaqo

begona odam bilan kutilmaganda shirin suhbat qurish kimga ham yoqmaydi. Yoki tug‘ilgan

kuningizni eslang: chiroqlar o‘chirilgan, shamlar bilan bezatilgan tort, atrofingiz sizga yaqin

insonlarga to‘la. Aynan shunday paytlarda hayot yashashga arzigulikdek tuyuladi.

“Yolg‘izlik odamni o‘ldiradi; u insonga ichish yoki chekishdek ta’sir qiladi,” deydi Garvard

universiteti psixiatriya professori va dunyodagi eng uzoq davom etayotgan baxt haqidagi

tadqiqot rahbari, Robert Valdinger. Tadqiqot 1938-yilda boshlangan bo‘lib, 80 yildan buyon

davom etmoqda. Ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, ijtimoiy aloqalarni saqlab qolish — o‘zo‘

zini qadrlashning bir shaklidir.

Demak, munosabatlar — baxt kaliti, desak, noto‘g‘ri bo‘lmaydi.

2. Shaxsiy fazilatlar – hayotga ijobiy qarash baxtlilik hissini oshiradi.

Baxtimizni ta’minlaydigan yana bir muhim omil — bu o‘y-fikrlarimiz, ya’ni o‘zimiz bilan

olib boradigan “ichki suhbatlarimiz”dir.

Hech “Feedback Loop from Hell” haqida eshitganmisiz? Uni Mark Manson, New York

Times’ning bestseller muallifi, tushuntirib bergan. Mark nihoyatda sabrsiz odamni

tasvirlashdan boshlaydi. Bir kuni shu odamning juda ham bo’lmag’ur, arzimas narsadan jahli

chiqadi. Keyin esa u o‘zining tez jahli chiqayotganini ko‘rib, yanada kayfiyati buziladi.

Oradan biroz vaqt o’tgach, u “potrlaydi” va devorga musht tushiradi. Xuddi shu jarayon

uzluksiz davom etaveradi.

Manson bu misol orqali ichki dialoglar qanday qilib norozilik, o’z-o‘zidan nafratlanish va

baxtsizlik keltirib chiqarishini ko‘rsatadi. Shuni unutmaslik kerakki, fikrlarimiz hissiyot va

emotsiyalarimizni boshqaradi. Shu bois, tugallanmas nafrat tuzog’ida qamalib qolish juda

oson. Ammo o’y-hayollar bizga xursandchilik ulashish kuchiga ham ega. Shuning uchun

ijobiy fikrlash — baxtga erishish yo‘lida muhim qadam hisoblanadi.

3. Iqtisodiy faktorlar – moliyaviy barqarorlik baxtning asosiy belgisidir.

Baxt bilan eng ko‘p bog‘lanadigan uchinchi element — bu pul. Ko‘pincha u “eng go‘zal va

farovon hayot” siridek tuyuladi.

Haqiqatan ham, Daniel Kaneman va Angus Diton 2010-yildagi ilmiy ishda, yuqori maosh

hayotdan mamnuniylik darajasini sezilarli oshirishini aniqladi. “Ertaga kontraktimning oxirgi

kuni” yoki “ijaraga pulni qayerdan olsam ekan” degan xavotirlar tugaganida, stress

kamayadi, ruhiy sog’liq prioritetga aylanadi. Bu esa ko‘proq hordiq, o‘z ustida ishlash va oila

uchun vaqt yaratadi.

Ammo bu boy odamlar hech qanday tashvishsiz hayot kechiradi, degani emas. Gap shundaki,

pul muammolarni tez va ortiqcha stresssiz hal qilishga yordam beradi. Qanchalik kam xavotir

olsak, shunchalik xursand bo‘lamiz. Lekin, pul haqiqiy baxt manbai ekanda, deyishga

shoshilmang. Olimlar shuni aniqladiki, ma’lum bir daromad cho‘qqisiga yetganda, insonni

hech qanday boylik qiziqtirmay qo‘yadi. Balki, buning sababi — odamzodning tabiatidadir:

qiyinchiliklarimiz hayotimizga mazmun qo‘shadi, ularsiz muammolarni hal qilishdan keyingi

ruhan qoniqish hissi yo‘qoladi.

Xulosa qilib aytganda, baxt bu subyektiv tushuncha. Har bir inson tashqi ko‘rinishi, ongi va

orzulari bilan o‘ziga xosdir. Agar diqqat bilan nazar tashlasangiz, siz o‘zingizning haqiqiy

baxtingizni topasiz.